Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave još jedan je putopis Marka Cara, čuvenog književnika i književnog kritičara. U ovom putopisu autor opisuje svoju prvu posetu Beogradu i posetu Sofiji, bugarskoj prestonici. Razlog da prvi put kroči na srbijansko zemljište bio je od velikog značaja ne samo za njega već i za celo Srpstvo – priređena je svečana sednica povodom prenosa Vukovih ostataka u Sabornu crkvu. Mošti su prenete iz Beča 1897. godine po naredbi kralja Aleksandra. Ovaj dolazak u srpsku prestonicu Marko Car pamtiće po mnogo čemu zanimljivom, a najviše po poznanstvima sa značajnim ljudima tog doba.
Kao što i sam naslov kaže, Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave, Car je prioritet stavio na lične utiske stečene tokom tih nekoliko beogradskih dana. Stoga je zabeležio sve najsugestivnije momente i događaje koji su se u Beogradu za njegova boravka razvijali, a manje se bavio istorijskim faktima.
Kažu da nepoznate varoši ne valja obilaziti kad se u njima slavi kakva neobična slava, drži kakva izložba itd., jer da onda nadošli svijet i nastala motljava oduzme mjestu originalan karakter i od njega načini nešto sasvijem drugo. Biće da je tako; al’ ja opet volim ove svetkovine, koje su jedino kadre da okupe ljude iz raznijeh krajeva, tolike slavne borce na peru ili besjedi, sve one krasne radenike koji na razne načine i u razno doba poradiše i rade na velikom djelu narodnog preporođenja.
S obzirom na to da je prožet subjektivnošću, putopis se lako čita i jasno zapažamo određene detalje, te stvaramo sebi sliku u glavi sa tih bitnih događaja. Marko Car se seća kada su 30. septembra na železničkoj stanici dočekani ostaci, kako je organizovana svečana sednica u Velikoj školi, kao i samog govora i govornika. O tome koliko je ovo bio važan momenat svedoči činjenica da su mnogi renomirani književnici prisustvovali i govorili o slavi, životu i radu Vuka Karadžića. Među njima su bili Andra Nikolić, Milan Đ. Milićević, Jovan Grčić i Ljubomir Stojanović. Car kaže da se tad „dičio što je Srbin”.
Dok je putovao od Zagreba do Beograda, opisao je prizore koje je gledao iz voza i upoznao nas malo sa radom železnice. Putopis Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave protkao je druženjima sa svojim „pobeograđanim” Srbima, a jedan od njih je Simo Matavulj, koji je iskoristio priliku da Cara prošeta Topčiderom i Banovim brdom.
Ali je Simo uvijek onaj stari Simo: prijatelj čista zraka i prostranijeh zrenika. Umjesto da me prati po Biogradu, on me trpa u kola i izvozi u Topčider, na Banjičko brdo i ne znam još koje visoke ravni, da uživam, veli, krasne vidike i panorame biogradske okoline.
Nije mi opet krivo, pošto su prizori koje gledamo uistini divni. Dunav i Sava sastaju se pod samom varoši, koja se rasturila po brdskoj hritici, po onoj velikoj kosi što se iz šumadijskijeh gora pružila do njihova korita. Dvije se čuvene rijeke razlile kao rukav sinjega mora. Preko Dunava prostire se u dimu i magli ravni Banat. S druge strane ukazuje nam se pitomi Srijem i varoš Zemun, kojoj se na desnom kraju diže nebu pod oblake, kao monumentalan izaziv, onaj famozni spomenik mađarskog milenijskog jubileuma.
Skrenemo li pogled ka zapadu, te pogledamo li po ovoj biogradskoj kosi tamo do šumadijske planine Avale, dolazimo do ovog zaključka: ako je Biograd zaslužio da ga po ljepoti položaja upoređuju sa najljepšijem krajevima na zapadu, jedan veliki dio njegova čara leži u divoti njegove okoline, koja bi po živopisnosti svojoj dostojna bila da se takmi sa Carigradom ili sa Napoljem.
Posebno mesto u putopisu Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave zauzimaju Carevi susreti sa istaknutim političarima, poput Nikole Pašića, Jovana Ristića, Stojana Novakovića. Pisac nam kroz svoje uspomene pruža priliku da upoznamo tadašnje eminentne ličnosti Beograda, a specifično je to što nam on u nekoliko rečenica prikazuje i njihove portrete. Poziv na čaj kod Pašića je rado prihvatio i kaže da je bio „toliko usrdan, tako intiman, tako razgaljen anegdotama iz novije istorije zakulisne Srbije”.
Marko Car u putopisu Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave donosi događaje o tada aktuelnom društvenom pitanju – sporazumu između Srba i Hrvata.
Kako ova knjiga, premda kratka, obiluje podacima koji se tiču različitih tema, biće pravi užitak za čitaoce, koji će moći da se upoznaju sa nekadašnjim Beogradom, koji je bio na pragu nove ere svog razvitka, a imao je svega 70.000 stanovnika, sa njegovom najpoznatijom i najprometnijom ulicom – Knez Mihailovom.
Biograd, koji danas ima 70.000 stanovnika, učinio je za to vrijeme u materijalnom pogledu, bez sumnje, veliki korak. Stara turska kaldrma većijem dijelom obnovljena; vodovod, koji je varoš snabdio vodom; nove školske zgrade, podignute u svijem krajevima varoši; električni tramvaji i električno osvijetljenje – sve to pokazuje kako slobodna i samoupravna Srbija nije nipošto na svojijem lovorima drijemala; ali kad se ove, ma koliko znatne materijalne tekovine, uporede sa tekovinama na polju nacionalnom i kulturnom, onda treba priznati da su uspjesi ovdje bili daleko veći i da za razvitak i poljepšanje ove varoši ostaje još mnogo štošta da se uradi. Biograd, koji bi po svom bogodanom geografskom položaju mogao da postane jedna od najljepšijeh varoši u Evropi, nema još one velikovaroške spoljašnjosti, ni onog unutrašnjeg komfora kojega bi po svojoj važnosti morao, a po svojim ekonomskim silama mogao da ima.
Ne zove se putopis Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave ovako slučajno, kao što već rekosmo. Balkan (Stara planina) je planinski venac koji se proteže kroz Srbiju i Bugarsku, a Marko Car ovde opisuje i odlazak do Sofije, bugarskog glavnog grada. Znamenitosti koje je video su ostavile veliki utisak, a takođe i duh ovog grada.
Uopšte se u varoši opaža taj oštri kontrast između prošlosti i budućnosti; stoljetno tursko gospodstvo ostavilo je, vidi se, duboka traga na ovome narodu, kojega navalice ćeraju da se preodjene po evropsku, i stoga Bugarin sada pruža sliku dronjavca, koji je obukao na sebe redengot i nabio na glavu cilindar, ali su mu noge još u opancima, ili – još gore – bose.
U Sofiji, u najljepšijem ulicama, nema još ni traga od kaldrme; sad možete zamisliti kako to izgleda kad je vrijeme kišno ili kad se ljeti onaj makadam razdrobi i pretvori u prašinu! Uz to, nije još nikako napušten orijentalni običaj pazarenja na sokaku, pa su te prljave ulice krcate robe (voća, ribe, zeleni), koja se prodaje pred dućanima en rlein air.
Podsećamo da su okviru edicije Otrgnuto od zaborava objavljeni i drugi manje poznati putopisi, kao što su: Pisma iz Niša Jelene Dimitrijević, O Crnogorcima Ljubomira Nenadovića, Kroz polarnu oblast Mihaila Petrovića Alasa, Sa Avale na Bosfor Dragomira Brzaka, Putne uspomene Mihaila Polit-Desančića i mnogi drugi. Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je onlajn kupovina knjiga.
Knjigu Od Jadrana do Balkana: utisci s Vukove slave pogledajte OVDE, a sva dela Marka Cara OVDE.