Ljubomir Nedić je, pored Bogdana Popovića, Pavla Popovića i Jovana Skerlića, književni kritičar kom dugujemo zahvalnost što se srpska književna kritika izdigla na visoko mesto i dobila svoj potpuni značaj. On je uveo nove metode za izučavanje i ocenjivanje nekog dela, pa se smatra začetnikom srpske moderne književne kritike. Dotad nezaobilazni put da se govori o nekom književnom delu bio je da se zna autorova biografija i istorijske, političke i društvene prilike u kojima je on stasavao, a od Nedića se princip zasniva na estetskoj metodi i cilj mu je da se sud o delu donese isključivo gledajući umetničku vrednost.
Iz novije srpske lirike
Ljubomir Nedić napisao je brojne studije i članke, a jedna od njegovih najznačajnijih studija jeste Iz novije srpske lirike (kritičke studije). U predgovoru druge knjige Celokupnih dela Ljubomira Nedića Vladimir Ćorović za ovu knjigu kaže: „S tom knjigom, koja čini jedan od najvažnijih datuma u historiji srpske kritike, Nedić je pogodio pravi poziv i dao svoju glavnu meru. Književna kritika postaje posle toga njegova glavna strast i glavno zanimanje, iako se ranije, govoreći o Hamletu, kao snebivao što ulazi u oblast estetskih pitanja, za koja se ne oseća ’dovoljno spreman’.”
Mnogo toga u vezi sa pesništvom Đure Jakšića, Laze Kostića, Jovana Jovanovića Zmaja, Jovana i Vojislava Ilića saznaćete čitajući knjigu Iz novije srpske lirike, u kojoj je Ljubomir Nedić govorio o ovim pesnicima i na pohvalan način, ali i zamerajući i kritikujući im mnoge pojedinosti u pesmama koje su pisali. Njegova književna kritika je na mnogim mestima i te kako oštra, a čini se da pre njega niko od kritičara o srpskoj književnosti nije pisao i komentarisao na takav način. Zato, može se reći da je pojava ove knjige iznedrila mnoge kasnije srpske kritičare koji će biti spremni da sude o delu na osnovu umetničkih vrednosti koje ono nosi, što će omogućiti da celokupna srpska književnost bude naprednija i kvalitetnija.
Analizirajući srpske pesnike, Ljubomir Nedić ističe Đuru Jakšića kao najboljeg među njima, nakon Branka Radičevića, pa će prve stranice književne kritike Iz novije srpske lirike upravo obeležiti kritika o pesništvu ovog srpskog romantičara. Ujedno će se Nedić osvrnuti i na Jakšićevo slikarstvo, upoređujući opise koje stvara na platnu ili one o kojima piše na papiru, stvarajući najlepše stihove srpske poezije. „No Jakšić nije samo slikar-pesnik, koji ume rečima slikati ono što bi slikar na platnu naslikao. Veština pesnikova viša je i savršenija od veštine slikareve; pesnik ide dalje no što može ići slikar, on ume rečima naslikati i ono što nikoja kičica nije kadra predstaviti.”
Iako se Zmajeve pesme iz pesničke zbirke Đulići smatraju kao jedne od najemotivnijih i najlepših, Nedić ne misli tako, te njegova književna kritika upućena Čika Jovi sugeriše da su stihovi iz Đulića „hladni” i da „nemaju poetskih lepota”. Navodeći pojedine Kostićeve stihove i njegove kovanice, ne spori da je on pesnik kog će srpska književnost dugo pominjati i čitati, ali ističe i njegove zamerke, koje mu ne oprašta.
Književne kritike
Pored ove knjige, Portalibris je objavio i Književne kritike, knjigu koja sadrži brojne kritike Ljubomira Nedića o delima srpske, ali i svetske književnosti. Kada pogleda dela svetske literature, autor naročito naglašava Šekspirovog Hamleta i Geteovog Vertera, koji su za njega vanvremenska dela. Jedino što Nediću smeta u liku mladog danskog kraljevića jeste njegova neodlučnost i na nekim mestima neopravdanost njegovih postupaka. Dok predstavlja stvaralaštvo srpskih pisaca, on daje i sažet prikaz i ocenu za romane Seljanka Janka Veselinovića i Prve žrtve Andre Gavrilovića, koje takođe možete naći u Portalibrisu u okviru izdanja iz edicije Otrgnuto od zaborava.
Ovde će Ljubomir Nedić izneti i uopštene stavove o književnoj kritici i njenom stanju u srpskoj književnosti, čak je ovaj članak uputio Bogdanu Popoviću. U njemu objašnjava razliku između književne kritike i istorije književnosti, a za predmet književne kritike navodi „književna dela, njihov pretres i ocenu”. U ovom članku takođe raspravlja o negativnim stranama korišćenja biografske metode prilikom proučavanja nekog dela, i piše o tome kako od nje treba da se odustane.
Književne kritike ovog istaknutog kritičara upoznaće čitaoca i proučavaoca sa radom i delom Ljubomira Nenadovića, Milana Đ. Milićevića i Milorada Šapčanina.
Prosvetna i književna pitanja
Ljubomir Nedić u knjizi Prosvetna i književna pitanja, kako i sam naslov najavljuje, polemiše o stanju srpske prosvete u vremenu čiji je svedok, kao i o jeziku i književnosti. On misli da je srpska prosveta u dosta lošoj situaciji i da bi moglo mnogo toga da se unapredi i poboljša, što bi kasnije i motivisalo pojedince da budu jedni od prosvetnih radnika ili što bi pomoglo da se iz srpskih škola iznedri dosta više intelektualaca nego što je slučaj. Nedić misli da je politika uzela maha na svim poljima, ali da joj svakako nije mesto u školstvu, jer to remeti mnogo toga. Naime, taman kad bi se neka promena mogla ustaliti i razvijati, dogodi se to da se promeni vladajuća politička stranka, i zajedno s tim i aktuelni ministar prosvete. To je ono od čega Ljubomir Nedić prvo polazi kada iznosi stav o ovom problemu, odnosno – ne bi smelo da se dozvoli da na sistem obrazovanja i nastavni kadar utiče promena ministra prosvete.
Ovaj deo knjige Prosvetna i književna pitanja sigurno će zainteresovati čitaoca i navesti ga da se zamisli i preispita o trenutnom stanju, poziciji i kvalitetu srpske prosvete, te da na nekim mestima pronađe paralele između vremena o kom Nedić govori i sadašnjeg.
Članci koji se odnose na književna pitanja dotaći će se večne teme: srpskog književnog jezika i pravopisa, kao i problema koji nastaju zbog određenog pravopisnog i jezičkog načela. On je dovoljno hrabar da javno iskaže svoje mišljenje i kada govori o nezadovoljstvu srpskih pisaca, srpske knjige, štampe i čitalačke publike.
„Ko u nas kupuje knjige? Kupuju ih, na prvom mestu i najviše, oni koji i sami pišu, književnici, i kupuju ih još oni koji se inače, po dužnosti ili po pozivu, knjigom bave. Ostala je publika ravnodušna prema književnosti; i ako kupi kakvu knjigu, ona je, ako joj knjiga nije nametnuta, ne kupuje zaradi nje same, da se njome zabavi ili iz nje čemu pouči, nego je kupuje iz radoznalosti, ili je kupuje zaradi onoga ko je knjigu napisao. Knjiga je se malo tiče; ona nju i ne traži, nego traži samo da zadovolji svoju potrebu za nečim novim, i traži u knjizi samo ličnost piščevu.”
Filozofski članci i društvena hronika
Iako Nedića pre svega znamo kao književnog kritičara, bavio se i temama iz filozofije i logike. U knjizi Filozofski članci i društvena hronika možete čitati esej o pesimizmu, saznaćete više o pojmu sofizma, i uopšte o formiranju literarnog ukusa.
Kako je on pokretač časopisa Srpski pregled, ovde objašnjava koja mu je bila prvobitna zamisao o izgledu i sadržaju Srpskog pregleda, koliko bi puta izlazio, šta bi sadržao, da li bi postojao neki uvodni članak, koji bi ukazao na određene pojave u jeziku i književnosti, te da se o njima raspravlja i iznosi književna kritika. Takođe, namera mu je da postoji rubrika Hronika, u kojoj bi se pisalo o srpskom društvenom životu. Još bi u časopisu, po njegovoj zamisli, trebalo da budu studije iz književnosti, članci iz nauke, a zasebno bi bio odeljak Književni pregled, koji bi izneo kritičke ocene književnih kritičara u vezi sa srpskom i stranom književnošću.
Pored svega ovoga, Filozofski članci i društvena hronika Ljubomira Nedića prikazuju opštu društvenu tradiciju i svakodnevicu – limunacije, zabave, dogodovštine sa poštarima, način obeležavanja odlaska starog rektora i dolaska novog.
Podsećamo da je Portalibris u okviru edicije Otrgnuto od zaborava objavio i druga dela srpske književne kritike, među kojima su dela Pavla Popovića (Pregled srpske književnosti, O jugoslovenskoj književnosti, Izabrane kritike: romantizam u srpskoj književnosti, Izabrane kritike: prosvetiteljstvo u srpskoj književnosti), Jovana Skerlića (Srpska književnost u XVIII veku, Istorija nove srpske književnosti, Domaći i strani pisci I–VII), Svetislava Vulovića (Pozorišna i književna kritika), Laze Kostića (O Jovanu Jovanoviću Zmaju), Jaše Prodanovića (Naša narodna književnost) i mnoga druga.
Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je onlajn kupovina knjiga.
Sva dela Ljubomira Nedića koja je objavio Portalibris možete videti OVDE.