Istorijski roman nevelikog obima Car Dušan u Dubrovniku Vida Vuletića Vukasovića objavljen je prvi put 1912. godine u izdanju dubrovačkog ogranka Matice srpske. Kako sam naslov nagoveštava, opisan je jedan od najznačajnijih trenutka dubrovačke istorije – diplomatska poseta cara Dušana gradu Dubrovniku, zahvaljujući kojoj je ova republika značajno proširila svoj dotadašnju teritoriju.
Vid Vuletić Vukasović bio je jedan od najznamenitijih dubrovačkih Srba katolika, izuzetno ponosan na svoje hercegovačko poreklo i porodičnu istorijsku vezanost za borbu protiv Turaka. U ovoj činjenici možemo pronaći razloge za pisanje ovog romana i njegovo zalaganje za prepoznavanje Srbije kao važnog saveznika u istoriji grada Dubrovnika. Verovatno smatrajući da jedan značajan trenutak u istoriji grada postaje zanemaren i zaboravljen, pisac uzima ovaj događaj za temu svog romana.
U romanu Car Dušan u Dubrovniku, koji broji svega oko stotinu strana, možemo jasno da izdvojimo dve celine. U prvom delu, prateći veliki broj likova i paralelnih priča, Vid Vuletić Vukasović će nas uvesti u političku situaciju 1349. godine, odnosno u okolnosti rata koji besni između bosanskog bana Stjepana Kotromanića i srpskog cara Dušana. Drugi deo, dosta statičniji, pripoveda o samoj poseti srpske carske porodice Dubrovniku, donoseći raskošne opise samog grada i njegovih znamenitih crkava, protokole, diplomatske razgovore i politički rasplet.
Sam zaplet romana Car Dušan u Dubrovniku prati rat između Bosne i Srbije, koji uzima danak susednim zemljama i narušava mirni život preduzimljivih Dubrovčana. Moćne zemlje u ovim mutnim vremenima bore se da osiguraju svoje interese, pa slobodi Dubrovnika posebno prete Mlečani i Ugari, koji žele da grad stave pod svoju vlast. U vrlo kompleksnoj političkoj situaciji, Dubrovnik postaje središte interesa, i kao takav poprište jednog tišeg rata uhodama, uticajima i podmićivanjem.
Povod za rat je uvreda bosanskog bana, koji svoju ćerku, obećanu kraljeviću Urošu, udaje za ugarskog kralja Loiša. Dubrovčani žele pomoć i zaštitu cara Dušana, a shvatajući da je mladom princu potrebna supruga, mudro zaključuju da bi to mogla biti i neka od njihovih sugrađanki. U ovom, prvom delu, prateći više paralelnih tokova, radnja romana je vrlo dinamična i vodi nas na različita mesta: od dvora bana Kotromanića, preko duždeve palate u Veneciji, do Malog veća u Dubrovniku.
Drugi deo romana Car Dušan u Dubrovniku donosi nam neprocenjivu sliku srednjevekovnog Dubrovnika i života u četrnaestom veku. Vid Vuletić Vukasović će opisati ne samo državne protokole, crkvene obrede i procesije, gozbe i prijeme, ne samo sakralne i svetovne građevine, već će se detaljno baviti i nošnjama, oružjem i običajima. Pored opisa visokih ceremonijala i obreda u crkvama i palatama, biće prikazana i svetkovina običnih građana Dubrovnika na ulicama i u kafanama, čime se upotpunjuje slika četrnaestovekovnog života grada. Ovako slikana, predstava srednjeg veka ne bi mogla da bude autentična bez specifične sposobnosti pisca da se koristi jezičkim idiomom tog vremena.
Treba istaći da je roman vešto vođen, jer je prvi deo veoma kompleksan i krasi ga mnoštvo likova koji su vrlo dobro obrazloženi; pored toga, vrlo je napet i premrežen intrigama i zanimljivim zapletima. Drugi deo nas uvodi u mir i proslavu i takođe je kompleksan i raskošan, ali na jedan sasvim drugačiji način.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdati i drugi manje poznati srpski romani kao što su: Ponoć ili Grozno ubistvo na Dorćolu Tase Milenkovića, Zločin jedne svekrve Koste D. Jezdića, Vagon druge klase dnevnog putničkog voza Niš–Beograd Todora LJ. Popovića, Srž ili Igra kosturova Milana Vukasovića, Srce nema mira i Pobeda Helene Maliržove i mnogi drugi.
Sva dela Vida Vuletića Vukasovića možete videti OVDE, a roman Car Dušan u Dubrovniku OVDE.