Mihailo Gavrilović je jedan od najznačajnijih srpskih istoriografa i proučavaoca nacionalnog devetnaestog veka, i smatra se utemeljivačem modernog naučnog pristupa proučavanju istorije. Ovaj pristup je podrazumevao sakupljanje svih dostupnih izvora prvog reda, pisanih ali i usmenih. Najveći značaj njegovog rada je upravo u prikupljanju, klasifikaciji i predstavljanju do tada neuređene arhivske građe rasute u različitim privatnim kolekcijama, stranim i domaćim bibliotekama i arhivima. Kroz zanimljiv autorski predgovor ovim knjigama dobili smo i neobičnu sliku koju je Mihailo Gavrilović zatekao u Kneževskoj kancelariji – od nesistematičnog čuvanja različitih dokumenata, preko pogrešnog datiranja, sve do potpunog nereda u sabiranju ili razvrstavanju građe. Svojim mukotrpnim radom Mihailo Gavrilović dao je nezanemarljiv doprinos srpskoj istoriografiji time što je sređivanjem arhivske građe umnogome olakšao posao budućim generacijama srpskih istoričara koji su nastavili proučavanje ovog perioda.
Miloš Obrenović je najznačajnije delo Mihaila Gavrilovića, o kojem je Slobodan Jovanović rekao: Za njegova „Miloša Obrenovića” odmah se reklo da je monumentalno delo: svaki je osećao da ogromna građa koja se tu nalazi nije prosto nabacana, nego je sklopljena u jedno lepo književno delo vrlo pravilnih razmera.
Delo Miloš Obrenović Mihailo Gavrilović priprema u sklopu obeležavanja stogodišnjice Prvog srpskog ustanka, a objavljen je kao trotomno delo, 1908, 1909. i 1912. godine. Iako je rad na četvrtom tomu bio završen, tokom Prvog svetskog rata taj rukopis je uništen, što, nažalost, ovo delo čini nedovršenim. Monografija Miloš Obrenović obuhvata presudni period istorije srpske državnosti – od sloma Prvog srpskog ustanka do zaokruživanja srpske autonomije u okviru Osmanskog carstva 1833. godine. Ovaj period predstavlja prvu vladavinu kneza Miloša Obrenovića, te se stoga ovo delo po njemu i zove. Iako sam naziv upućuje na biografiju, ovo delo to nije, s obzirom na to da se Gavrilović u njemu uglavnom bavi spoljnopolitičkim Miloševim delovanjem, i nastojanjima da u pregovorima sa Portom izbori autonomiju za Srbiju.
Prvi tom ove obimne studije bavi se ranim periodom Miloševe vladavine, do narodnog „prošenija” 1820. godine. Ovaj deo studije predstavlja napor da se prikaže političko sazrevanje Miloša Obrenovića i da se kroz to ukaže na razvoj državotvorne misli i daljeg političkog pravca delovanja Srbije. Značaj prvih godina Miloševe vladavine leži u njegovom razumevanju da se sticanje autonomije Srbije može ostvariti samo unutar Osmanskog carstva i da se u direktnim pregovorima sa Portom može doći do zadatog cilja.
Druga knjiga obuhvata period od 1821. do 1826. godine i u njoj se fokus razmatranja pomera sa spoljnopolitičkog plana i diplomatskih odnosa Srbije, Rusije i Turske, na unutrašnja pitanja Miloševe vladavine, njene dobre aspekte, ali i nedostatke. Pažnja je posvećena unutrašnjoj, srpsko-turskoj upravi u zemlji, institucionalnom razvoju države, formiranju pravnih, političkih i obrazovnih ustanova, odnosno postavljanju temelja emancipacije Srbije od Turske.
Trećom knjigom predstavljen je period srpske istorije od 1827. do 1835. godine, odnosno opisan je vrhunac vladavine kneza Miloša koji se ogleda u prisajedinjenju šest otrgnutih nahija i priznanju naslednog kneževskog dostojanstva Milošu Obrenoviću.
Mihailo Gavrilović prepoznaje važnost vladavine Miloša Obrenovića i njegovog političkog pristupa zaokruživanju srpske autonomije. Svojim političkim delovanjem Miloš daje usmerenje daljem nastojanju Srbije da postigne potpunu nezavisnost, što će se i ostvariti na Berlinskom kongresu 1878. godine. Istorijske okolnosti u kojima deluje Miloš Obrenović su predodredile diplomatsku potragu za rešenjem srpske autonomije. Od vremena Miloša srpsko pitanje se imalo rešavati za pregovaračkim stolom, a ne na bojnom polju. Konačno, u tom smislu, ciljevi Miloševe politike bili su daleko skromniji od onoga što je kroz Prvi srpski ustanak pokušano, te su stoga ti ciljevi i ostvareni.
Mihailo Gavrilović, ne slučajno, počinje ovo svoje delo Bukureškim mirom, u kojem se ime Srbije prvi put našlo u nekom zvaničnom dokumentu velikih sila. Dakle, Bukureški mir Mihailo Gavrilović vidi kao početak uspona Miloša Obrenovića, i kao dokument na koji se oslanja sva politička i diplomatska misao srpskog devetnaestog veka.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdate i druge istoriografske knjige manje poznatih autora kao što su: Stojan Novaković (Vaskrs države srpske, Tursko carstvo pred srpski ustanak 1780–1804, Srbi i Turci XIV i XV veka), Jaša Tomić (Rat na Kosovu i Staroj Srbiji), Milutin D. Lazarević (Naši ratovi za oslobođenje i ujedinjenje), Vladimir Ćorović (Istorija Jugoslavije, Odnosi između Srbije i Austrougarske u XX veku, Crna knjiga, Velika Srbija, Naše pobede, Karađorđe i Prvi srpski ustanak) i mnoge druge.
Sva dela Mihaila Gavrilovića možete videti OVDE.