Miloš Cvetić (1845–1905)
Miloš Cvetić je srpski dramski pisac, glumac i reditelj. Rođen u Čurugu na jugu Bačke, 26. juna 1845. godine. Osnovnu školu i gimnaziju završava u rodnom mestu i počinje da se bavi trgovinom. Mesto trgovinskog šegrta napušta kako bi se pridružio pozorišnoj trupi Jovana Kneževića. 60-ih godina XIX veka među Srbima preko Save i Dunava jača svest o pozorištu kao instituciji koja ima veliki nacionalni značaj. Pozorišne predstave koje su obrađivale teme iz srpske istorije i legende doprinosile su širenju i učvršćivanju nacionalnog identiteta među Srbima u Ugarskoj. Od trenutka kada je prvi put stupio na pozorišnu scenu i učestvovao u pripremi i izvedbi jedne pozorišne predstave, 1862. godine, Miloša Cvetića neće zanimati druga karijera.
Nesumnjiv je doprinos koji je Miloš Cvetić dao srpskoj pozorišnoj umetnosti: bio je reditelj i glumac Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu. Proučavaoci srpske pozorišne umetnosti slažu se u oceni da Miloš Cvetić nije imao prirodnog, urođenog talenta za glumu, ali da je i pored toga, ogromnim zalaganjem, strpljenjem, trudom i voljom, uspeo da postigne značajne uspehe i da unapredi srpsku glumu (Pavle Marinković).
Međutim, značaj Miloša Cvetića ne može se ograničiti samo na pozorišnu umetnost. Sticajem različitih okolnosti njegov značaj za srpsku književnost nije, čini se, dovoljno uočen ni proučen. Miloš Cvetić je bio plodan, nagrađivan i u svoje vreme veoma popularan pisac. Uglavnom je pisao tragedije na teme iz srpske istorije: Nemanja (1887), Dušan (1889), Lazar (1889), Todor od Stalaća (1896), Karađorđe (1904), ali je napisao i komediju Braća, te jedan komad sa pesmom i svirkom pod nazivom Miloš Veliki. Njegove tragedije su romantizovani događaji srpske istorije, napisani patetičnim, visokim stilom i predviđene da budu spektakli, pa njihova velika popularnost među ondašnjom publikom ne treba da čudi. Interesantno je da je njegov Nemanja preveden i igran u Češkoj i Poljskoj. Takođe je pisao i prozu: pripovetke, roman Zlatno srce, autobiografske crtice, kao i eseje o pozorišnoj umetnosti. Bavio se prevođenjem: sa nemačkog jezika je preveo komedije, jednočinke Nema je A. Vinterfelda (1871) i Samo ne govoriti K. G. Štiksa (1872). Zajedno sa Dragomirom Brzakom napisao je dramsku alegoriju Tri svetla dana (1876).
Jedna od njegovih najboljih drama svakako je Todor od Stalaća. To je drama sa istorijskom tematikom, inspirisana događajima opisanim u narodnoj epskoj pesmi Smrt vojvode Prijezde. Po svojoj osnovnoj temi, didaktičnosti i elementima melodrame, Todor od Stalaća je tipičan predstavnik srpske istorijske drame s kraja XIX veka. U ovoj drami prikazuje se pad Stalaća i tragičan kraj vojvode Todora i njegove ljube Jelice. Drama je zamišljena kao spektakl, sa masovnim scenama borbe, raskošnom scenografijom i razrađenom upotrebom scenskog aparata. Emfatičnim stilom i naglašenim patosom, ova drama usmerena je ka izazivanju snažnih i potresnih emocija u publici.
Miloš Cvetić je tragično nastradao u Beogradu, 16. decembra 1905. godine, kada su na njega naletela zaprežna kola.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdata i dela drugih srpskih dramskih pisaca kao što su: Jovan Sterija Popović (Izabrane komedije, Džandrljiv muž i druge drame), Laza Kostić (Drame), Đura Jakšić (Drame), Kosta Trifković (Izbiračica i Čestitam), Borisav Stanković (Izabrane drame: Koštana/Tašana) i drugi. Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je online kupovina knjiga.
Dela Miloša Cvetića možete videti OVDE.