Čedomilj Mijatović je bio srpski diplomata, političar, ekonomista, istoričar, publicista i književnik. Bio je član i predsednik Srpske kraljevske akademije, i prvi Srbin izabran za počasnog člana Kraljevskog istorijskog društva u Londonu.
Čedomilj Mijatović je rođen 17. oktobra 1842. godine u Beogradu u uglednoj vojvođanskoj porodici. Otac Milan bio je profesor istorije i geografije, prvo u Kragujevcu, a zatim i u Beogradu, u Prvoj gimnaziji. Čedomilj je sledio očev profesionalni put i posle završenih studija na Liceju 1862. godine nastavlja školovanje na univerzitetima u Minhenu, Lajpcigu, Cirihu i Beču.
Po povratku u Srbiju postaje profesor narodne ekonomije na Velikoj školi, predmeta koji se bavio političkim aspektima ekonomije, sa čime počinje i njegova bogata politička i činovnička karijera. Prema svojim političkim ubeđenjima bio je liberal, blizak Jovanu Ristiću. Veoma rano u svojoj karijeri postaje privržen knezu, kasnije kralju Milanu Obrenoviću i biće odan Obrenovićima sve do kraja njihove vladavine.
Prvi put ministar finansija postaje 1872. godine, drugi put 1875, a treći put 1880, kada postaje i ministar inostranih dela. Kao ministar finansija zaslužan je za uvođenje dinara kao novčane jedinice Srbije, osnivanje Narodne banke Srbije, kao i za uvođenje modernog sistema mera, odnosno metričkog sistema. Takođe je dao značajan doprinos i izgradnji liberalno-demokratskih institucija po uzoru na zapadne zemlje. 1880. godine postao je i osnivač Napredne stranke, i prvi čovek srpske diplomatije. U tom domenu Čedomilj Mijatović je najpoznatiji kao potpisnik čuvene Tajne konvencije sa Austrougarskom 1881. godine. Zaslužan je i za uređenje spoljnotrgovinskih odnosa sa zapadnim zemljama, sklapanje kapitalnih ugovora i izgradnju prvih železnica u Srbiji. Do 1889. godine još dva puta je bio ministar finansija i još jednom ministar spoljnih poslova. Te godine postao je i predsednik Srpske kraljevske akademije.
Kao rezultat dvorske afere, i dinastičke krize Čedomilj Mijatović provodi četiri godine u emigraciji u Londonu. Tek 1894. godine javlja se svojim prijateljima Stojanu Novakoviću i Iliji Garašaninu. Te godine će se i nakratko vratiti u Srbiju, gde će opet preuzeti resor finansija, i jednako brzo doći u konflikt sa Aleksandrom Obrenovićem, nakon čega zauvek napušta Srbiju i trajno se nastanjuje u Londonu. Sve do 1903. godine, odnosno do Majskog prevrata bio je srpski ambasador u Engleskoj. Bez obzira na Mijatovićevu lojalnost dinastiji Obrenovića, on je bio veliki rodoljub i pokušavao je da poboljša ugled nove srpske dinastije i vlade svojim diplomatskim vezama kod britanske vlade. Tokom Prvog svetskog rata prikupljao je novčana sredstva za srpsku vojsku.
Čedomilj Mijatović je umro 14. maja 1932. godine u Londonu.
Naučno delo Čedomilja Mijatovića
Budući da je Čedomilj Mijatović bio profesor i državni činovnik na značajnim pozicijama, doprineo je i razvoju nauka kojima se bavio – ekonomiji, finansijama, privredi, i u tom smislu posebno se ističu njegovi radovi u oblasti privredne istorije srednjevekovne Srbije, koji predstavljaju prve naučne osvrte na ovu temu. Među njegova najvažnija dela današnji pregledi istorije mogli bi da ubroje: Izbor iz političke ekonomike, Nauku o državnom gazdinstvu ili nauku o financiji, Istoriju trgovine, Financije srpskog kraljevstva.
Kao pripadnik prve generacije srpske intelektualne elite, osećao je posebnu obavezu prema istorijskim temama, smatrajući da je prosvećenje prostog srpskog naroda prvi zadatak svakog obrazovanog čoveka. Kao rezultat ovog interesovanja, nastale su dve u svoje vreme veoma cenjene studije: Despot Đurađ Branković (1880) i Pad Carigrada (1877).
Tokom svog dugog boravka u Londonu objavljivao je i na engleskom jeziku, gde se kao najvažnije delo ističu memoari Uspomene balkanskog diplomate (The Memoirs of a Balkan Diplomatist, 1917) prvi put prevedeni na srpski jezik 2008. godine. Druga zanimljiva knjiga je A Royal Tragedy: Being the Story of the Assassination of King Alexander and Queen Draga of Servia (1906), koja do danas nije doživela svoje srpsko izdanje.
Književni rad Čedomilja Mijatovića
Prosvetiteljska misija Čedomilja Mijatovića se iz današnje perspektive najbolje sagledava kroz njegov književni rad. Njegove pripovetke i romani obojeni su romantičarskim idejama i rodoljubivim zanosom, i u vreme kada su objavljivani imali su dosta uspeha kod čitalačke publike. Glavna osobina njegovih priča je srednjevekovni ambijent, teme iz herojske epike, sukobi sa Turcima kao istorijskim neprijateljem i poučno veličanje hrišćanskih i opštih ljudskih vrlina. Glavna književna dela Čedomilja Mijatovića su Zeka kapetan (1862), Kraljičina Anđelija (1928), Ikonija, vezirova majka (1891), Rajko od Rasine i Knez Gradoje od Orlova Grada.
Iako dosta popularna, njegova dela nikada nisu pobrala pohvale kritike, čak ni kada su dobijala neka književna priznanja; delo je u celini prepoznato kao prevaziđeno i donekle anahrono, a moderna srpska kritika nije imala nimalo razumevanja prema okolnostima nastanka dela. Sva dela procenjivana su sa veoma visokih estetskih i etičkih kriterijuma koje su uspostavili Bogdan Popović i Jovan Skerlić tokom prvih decenija dvadesetog veka. Stoga ne treba da nas začudi što romantični romani okrenuti srpskim srednjevekovnim dvorovima nisu mogli da odgovore modernom ukusu, i što je Čedomilj Mijatović naprosto odbačen i prezren. U poslednje vreme njegovo delo počinje da zavređuje pažnju u prvom redu srpskih istoričara književnosti, koji pokušavaju da njegovom, ali i delima drugih skrajnutih srpskih autora, daju njihovo zasluženo mesto u istorijskim pregledima srpske književnosti.
U ediciji Otrgnuto od zaborava izdavačke kuće Portalibris u pripremi je celokupno izdanje dela Čedomilja Mijatovića.