Mihailo S. Petrović (1901–1949) jedan je od najznačajnijih srpskih proučavalaca istorije Beograda. Njegov doprinos istraživanju kako političke tako i privatne istorije naše prestonice spada među najlepše i najintimnije opise beogradskog života kroz vekove. U njegovim delima čitaoci mogu otkriti kako je Beograd izgledao u različitim vremenima svoje istorije, pod različitim upravama, sa različitim kulturama, religijama i običajima svojih žitelja. Pored dela Beograd pre sto godina, Portalibris je već objavio dve Petrovićeve knjige: Kako je postao Beograd i Borbe starog Beograda.
Beograd pre sto godina (1930) Mihaila S. Petrovića, iako vrlo bogato potkrepljen brojnim izvorima o istoriji ovog grada nema nameru da se predstavi isključivo kao naučna studija. Ovaj neobičan pristup ostavlja utisak o piscu kao posvećeniku i zaljubljeniku u svoj grad i njegovu istoriju, te čini delo pristupačnim i lako čitljivim. Sam autor o sopstvenim pobudama za pisanje ovog dela kaže:
Objavljujući ovu knjigu nisam imao pretenziju da publici pružim iscrpnu i potpunu sliku kulturnih i društvenih prilika u Beogradu pre sto godina. Biću zadovoljan ako sam uspeo da dam nekoliko živopisnih i zanimljivih skica, i da kod čitalaca izazovem ljubav i interesovanje za neobično originalnu i poučnu prošlost Beograda.
Mihailo S. Petrović, posle kratkog uvoda u kome daje sažet istorijat grada u poglavlju Od praistorijskog naselja do modernog grada, posebno svoje interesovanje koncentriše na dvadesete i tridesete godine 19. veka, predstavljajući nam kako je Beograd izgledao sto godina pre nego što pisac o njemu piše. Na ovaj način nama, današnjim čitaocima, približava sliku Beograda pre dvesta godina, istovremeno dajući i Beograd svog vremena, Beograd dvadesetih i tridesetih godina 20. veka.
Kroz poglavlja Saraji i haremi paše sa tri tuga, Groblja, džamije i ćepenci, i Kad su Terazije bile na periferiji Mihailo S. Petrović nam dočarava izgled Beograda, beogradskog Grada odnosno same tvrđave i njegove periferije koja danas čini najuže gradsko jezgro – opisuje nam granice tadašnjih pojmova turskog grada i turskih, srpskih, jevrejskih i romskih mahala, te opise svakodnevnog života ljudi u ovoj komplikovanoj, multikulturalnoj sredini.
Tridesete godine 19. veka predstavljaju period izuzetno značajnog i naglog razvoja Beograda. Ubrzana urbanizacija suočila se sa nekom vrstom pravnog haosa koji je do tada vladao i zahtevala je rešavanje različitih društveno-političkih problema. Bilo je neophodno pre svega urediti odnose među različitim etničkim zajednicama koje u gradu žive, izgraditi birokratske i pravne institucije, te postaviti zdrave temelje budućoj evoluciji Beograda koju treba saobraziti i sa njegovom novom političkom ulogom u životu Srbije.
Mogli bismo reći da je najzanimljiviji deo ove knjige sačinjen upravo od anegdota i priča vezanih za sudbine običnih ljudi u ovom jedinstvenom vremenu razvoja grada; sa kojim su se sve problemima i mukama suočavali ljudi ovih godina Mihailo S. Petrović donosi nam u poglavljima Počeci organizovanja beogradske opštine i prvi kmetovi, Prve teškoće beogradske opštine, Kuća za sto groša i Kneževi konaci.
Složeni i zamršeni odnosi među Turcima, Srbima, Jevrejima, Romima i Cincarima koji žive zajedno, ali istovremeno i sasvim odvojeno donose sliku Beograda kao uzbudljivog, raznolikog ali i opasnog i nepredvidivog mesta za život. U poglavljima Lažljivo prijateljstvo, Kolo pred čeljustima turskih topova, Susret Zapada i Istoka i Blaženi potpis uvek pobedonosnog sultana Mahmuda Hana Mihailo S. Petrović pruža opise brojnih događaja koji su obeležili srpsku istoriju, ali i pored toga, što je mnogo zanimljivije, donosi brojne anegdote o međusobnim odnosima Srba i Turaka, od kojih su neke bezazlene i šaljive, dok ima epizoda čije su posledice tragične.
Ulice bez žena, Zle žene i neverni muževi, Kad nije bilo novina i Škola i prosveta poglavlja su koja nam opisuju zanimljivosti privatne istorije grada i njegove svakodnevice, kao i njegov kulturni napredak, odnosno ustanovljavanje različitih institucija društvenog života, pa čak i pojavu prve književne kritike:
Malo je Beograđana koji danas znaju i za ime slepoga Đure Milutinovića Crnogorca, a to je nekada, pre sto godina, bila jedna od najmarkantnijih i najpoznatijih ličnosti srpskoga dela Beograda. Nije bilo ni Turčina ni Srbina u beogradskoj čaršiji koji nije poznavao brata Đuru ili čiča Đuru.
Prvi knjigoprodavac beogradski, Gligorije Vozarović, ili ko od ondašnjih školovanih ljudi koji su se u Vozarovićevoj knjižari sakupljali morao je Đuri da pročita svaku novu knjigu koja bi iz štampe izišla, a Đura je posle išao kroz varoš da sadržinu prepričava i komentariše „kupcima i žiteljima beogradskim” i da kupi pretplatu na tu knjigu. Tako je on bio i prvi književni kritičar u Beogradu.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdate i druge zanimljive knjige o Beogradu kao što su: Iz beogradskog života Sima Matavulja, Zapisi starog Beograđanina Koste N. Hristića, Pod okupacijom Borisava Stankovića, Beograd nekad i sad Branislava Nušića, Pokošeno polje Branimira Ćosića, Došljaci i Čedomir Ilić Milutina Uskokovića, Jednospratne kuće Ljubice Radojičić i mnoge druge. Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je online kupovina knjiga.
Sva dela Mihaila S Petrovića možete pronaći OVDE.