Izdavačka kuća Portalibris u jednoj knjizi objavljuje dve istorijske drame Milana Jovanovića Morskog: Demon i Kraljeva seja.
Milan Jovanović Morski u istoriji srpske književnosti najpoznatiji je po svojim putopisima sa Bliskog i Dalekog istoka, Indije i Afrike (Tamo-amo po Istoku, Gore-dole po Napulju, S mora i sa suva). Po profesiji je bio lekar, a karijeru je gradio na velikim prekookeanskim brodovima, što mu je dozvolilo da proputuje veliki deo sveta.
Pored, u svoje vreme, čuvenih i rado čitanih putopisa, napisao je i nekoliko uspešnih istorijskih drama i alegorija: Kraljeva seja (1864), Demon (1872), San i java (1874) i Krstonosci (1897). Napisao je i jednu komediju, Nesuđeni (1881), a preveo je i Šekspirovu Meru za meru (1982).
Kraljeva seja
Kraljeva seja je istorijska drama u četiri čina čija je radnja smeštena za vreme vladavine kralja Stefana Dečanskog i odvija se delimično na dvoru bugarskog kralja Mihaila, a delimično u Srbiji.
Okosnica dramske radnje vezana je za jednu ljubavnu spletku koja preti da skrši krhki mir između Srbije i Bugarske. Bugarski kralj Mihailo i vizantijska princeza Teodora žele da svoju ljubavnu vezu ozvaniče brakom u čemu im smeta Neda, kraljeva supruga i sestra Stefana Dečanskog, čijim je brakom utemeljen ovaj mir.
Bez obzira na veliku vojnu silu Bugarske potpomognute Vizantijom, ishod ratnog sukoba sa Srbijom bio bi neizvestan, pa kralj ne može samo da razvrgne svoj brak, već mu je neophodan valjan i utemeljen razlog za to. Tako će Neda, uzorna supruga i voljena majka, biti optužena za preljubu.
Ono što je karakteristično za ovu dramu su njeni ženski likovi, jer se glavni sukob temelji na sudaru dvaju ženskih principa – uzornosti supruge, majke i vladarke Nede i ambicioznosti, strasti i ratobornosti njene suparnice Teodore.
Zanimljiva je i izgradnja lika Dušana, sina Stefana Dečanskog i budućeg cara. U ovoj drami nema ni pomena o bilo kakvom sukobu između oca i sina, Dušan je odan i poslušan sin. Milan Jovanović Morski promišljeno pristupa ovom liku i mi vidimo sve odlike budućeg veličanstvenog vladara. Dušan je pre svega svestan svih dužnosti vladara; on je mudar vojskovođa, odvažan ratnik, vešt diplomata i plemenit čovek.
Demon
Demon je istorijska alegorija u tri čina, strukturom i umetničkom zamišlju vrlo kompleksno i ambiciozno delo, jer Milan Jovanović Morski povezuje različite vremenske planove srpske istorije i podvodi ih pod zajednički imenilac. U drami Demon autor bira ključne istorijske događaje, pronalazi u njima zajedničke obrasce, uzroke i posledice, i alegorijski ih predstavlja.
Smrt cara Dušana, propast na Kosovu i atentat na kneza Mihaila u svojoj osnovi imaju u srpskoj usmenoj tradiciji ustanovljene uzroke: neslogu i izdaju. Međutim, Milan Jovanović ih pomera na plan opšteg usuda i motiviše večnim sukobom između sila dobra i zla za prevlast na Zemlji.
Kao što se već samim naslovom sugeriše, sile pakla kušaju ljude i navode ih na zlo obećanjima slave, vlasti i bogatstva. U prva dva dela drame pratimo spletke Demona, kolebanje kralja Vukašina i Vuka Brankovića i njihovo konačno priklanjanje paklenim silama. Razliku donosi treći deo drame u kome konačno dolazi do pobede sila dobra koju predstavlja Genije. Genije je, u stvari, oličenje narodnog duha i jedinstva nacije. Raniji primeri srpske propasti sačuvani su u narodu u usmenom pamćenju, pa će kroz horsku narodnu pesmu biti ne samo prepoznati i obnovljeni, već i prevaziđeni. Vila kao otelotvorenje narodne umetnosti na kraju ove dramske alegorije ubija Demona, predstavnici različitih naciona dići će svoj glas, ali ovog puta u sveopštoj harmoniji, tako da će principi propasti srpske države u prošlosti – nesloga, razdor, sujeta – biti zauvek pobeđeni.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdate i druge manje poznate drame istorijske tematike kao što su: Krst i kruna i San na javi Jovana Subotića, Posmrtna slava kneza Mijaila Đorđa Maletića, Smrt Uroša Petog Stefana Stefanovića, Nemanja i Todor od Stalaća Miloša Cvetića i mnoge druge.
Sva dela Milana Jovanovića Morskog možete videti OVDE, a knjigu Kraljeva seja i Demon OVDE.