Jovan Ristić zanimljivo je i važno ime srpske diplomatije, politike, državništva devetnaestog veka. Po značaju i uticaju koji je imao može se reći da stoji rame uz rame sa ličnostima kao što su Nikola Pašić ili Ilija Garašanin. Osnivač je tadašnje Liberalne stranke. Za vreme vladavine dinastije Obrenović imao je veliku moć. Brojne su uloge koje je obavljao, ali jedna od najvažnijih, kroz koju je možda ispoljio najviše uticaja, jeste funkcija namesnika u ime maloletnih vladara iz dinastije Obrenović, i to čak dva puta – prvo u ime Milana Obrenovića, a zatim i u ime njegovog sina Aleksandra. Uticao je i na usvajanje Namesničkog ustava.
Navedeni podaci o Jovanu Ristiću, autoru knjige Bombardanje Beograda, neophodni su i za njeno samo razumevanje. Važno je znati koliki uticaj i kakvu moć je njen autor imao na političkoj sceni svog vremena kako bismo bolje razumeli i značaj same ove knjige.
Već sam naslov – Bombardanje Beograda – izdvaja se jer je reč „bombardanje” na tvorbenom planu nama danas neobična. Duh vremena ostavio je traga i na naslov knjige. „Bombardanja”, odnosno bombardovanja, kako je uobičajenije danas, predstavljaju važne tačke na liniji koja predstavlja istorijski razvoj bilo kog naroda ili države, a tako je zasigurno i kada je Beograd u pitanju. Kada se pomene bombardovanje Beograda, pretpostavljamo da je većini prva asocijacija bombardovanje iz 1941. godine, u Drugom svetskom ratu. Međutim, Bombardanje Beograda Jovana Ristića ipak se bavi nekim drugim, ranijim istorijskim događajima. Bombardovanje koje je ovde opisano predstavljalo je odgovor turske vlasti na odluke donete na Preobraženskoj skupštini, ali i uopšte na politiku Obrenovića u tom periodu. Sama knjiga nastala je deset godina nakon samih događaja, a kako autor kaže, knjiga je napisana „po autentičnim izvorima i sa objašnjavajućim dokumentima”. Jovan Ristić nam, dakle, kao pisac garantuje autentičnost i istinitost opisanih događaja, čime će vrlo jasno odrediti karakter svojih tekstova – oni nemaju nikakve veze sa fikcijom ili nekakvom umetničkom projekcijom ili nadogradnjom. Naprotiv, knjigu čine najrazličitiji tekstovi koji se odnose na tada aktuelne političke događaje, tu je brojna vredna prepiska između tada važnih imena na političkoj sceni, državnika i sl. Interesantan je podatak da je Jovan Ristić sav prilog od prodaje knjige Bombardanje Beograda namenio za podizanje spomenika knezu Mihailu, odnosno „knjazu Mihailu”, kako sam kaže u originalnom izdanju svog dela. Ovo je značajan podatak o poštovanju koje je prema dinastiji Obrenović autor na ovaj način izrazio, a može biti interesantno i svima onima koji se danas šetaju Knez Mihailovom ulicom i čije je mesto sastanaka upravo ovaj poznati spomenik.
Sama knjiga podeljena je na dva velika dela. Prvi deo čini trideset i šest poglavlja označenih samo rimskim brojevima, bez ikakvih posebnih podnaslova, u kojima Jovan Ristić detaljno opisuje događaje koji su prethodili i doveli do bombardovanja Beograda. To su pre svega događaji vezani za Preobražensku skupštinu 1861. godine, iako se autor vraća i nekoliko godina unazad prilikom pojedinih objašnjenja. Osim iznošenja pukih činjenica kada i kako se nešto desilo, autor punu pažnju posvećuje i diplomatskoj, političkoj pozadini svih navedenih događaja. O značaju diplomatije govori nam i na samom početku knjige: „U nas misle jedni da se u narodnom životu ne može ništa svršiti bez pomoći diplomacije, a drugi opet drže da se sve i svagda mora mimo nju raditi. Pogrešno sude i jedni i drugi; jer ni jedno ni drugo mišljenje ne važi za svako vreme. Ima trenutaka kad je odveć opasno diplomaciju prezirati, a ima ih kad upravo mimo nju ići treba. Ko, dakle, ima svagda pravo? Onaj koji ni s koje tačke nije predubeđen, već radi u dovoljnom poznavanju i svoje snage i jačine interesa sa kojima u sukob ulazi.” Stav o diplomatiji dat je na način koji običan čitalac doživljava kao diplomatski stil – bez ekstremnih i konačnih stavova, već uvek odmereno i promišljeno u svemu.
Drugi deo knjige nazvan je „Objašnjavajući dokumenti” i u njemu pronalazimo zaista dokumente koji su prilog navedenom u prvom delu – to su brojne note, memorandumi, konvencije i sl. Svakako zanimljivo štivo za sve ljubitelje ovog perioda srpske istorije!
Podsećamo da se u okviru edicije Otrgnuto od zaborava nalaze i druga manje poznata istorijska dela, među kojima su: Istorija političkih stranaka i struja u Srbiji, Ustavni razvitak i ustavne borbe u Srbiji Jaše Prodanovića, Rat u Albaniji i oko Skadra, Rat u Maćedoniji i Staroj Srbiji Jaše Tomića, Istorija Jugoslavije, Naše pobede Vladimira Ćorovića, Iz nove srpske istorije Mihaila Gavrilovića. Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je onlajn kupovina.
Knjigu Bombardanje Beograda pogledajte OVDE, a sva dela Jovana Ristića koja je Portalibris objavio OVDE.