Ime Stojana Novakovića velikim slovima je upisano u srpskoj kulturi i srpskoj tradiciji. Bio je pravi polihistor i renesansna ličnost, čije se profesije samo nižu. Stojan Novaković bio je književnik, naučnik i prevodilac, diplomata, političar i akademik.
Novaković je rođen 13. novembra 1842. godine u Šapcu. Na krštenju je ovaj budući srpski književnik dobio ime Kosta, ali ga je kasnije posrbio, i uzeo ime Stojan. Ovakva promena imena u 19. veku bila je uobičajena pojava, naročito onih koji su hteli da nose imena isključivo srpskog porekla. Stojan Novaković nije poticao iz bogate porodice. Njegov otac Jovan bavio se stolarstvom. Uz sina Kostu, odnosno kasnije Stojana, sa suprugom Janjom imao je još dvoje dece.
Svoje obazovanje Stojan Novaković započinje u rodnom mestu, Šapcu, gde završava osnovnu školu i Nižu gimnaziju. Već se tada izdvaja kao vrstan đak. Jedan od Stojanovićevih profesora, Stojan Bošković, koji će kasnije postati rektor Velike škole, zalagaće se za to da Novaković nastavi da se obrazuje.
Otuda, od 1857. Stojana Novakovića nalazimo u Beogradu. Živeo je vrlo skromno, od stipendije, i zarađujući još od slanja pošiljki „Srpskih novina”. Iako i dalje gimnazijalac, Novaković ne sedi skrštenih ruku, nego već tada, zajedno sa prijateljima, pokreće listove „Ocenitelj”, a potom i „ Đačko učeno društvo”. Bio je to početak plodotvorne karijere Stojana Novakovića na polju srpskog jezika i književnosti.
Visokoškolsko obrazovanje nastavlja u Liceju, gde upisuje studije prava. Već po okončanju studija, 1863. godine, Novaković dobija posao u Ministarstvu finansija. Nedugo potom, njegov rad, predanost i nadasve pamet, urodiće plodom, te Stojan Novaković već 1866. postaje redovni profesor Beogradske gimnazije (danas Prva beogradska gimnazija). Uskoro će postati bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, i kustos Beogradskog muzeja. Stojanu Novakoviću to daje mogućnosti da putuje po mnogim značajnim evropskim prestonicama, poput Berlina i Beča.
Već u to vreme, ime Stojana Novakovića bilo je dobro poznato, i već je tad pripadao vrhu naše intelektualne elite. O tome svedoči podatak da u u ovo vreme, tačnije 1865. godine izabran za člana, a potom i sekretara cenjenog Srpskog učenog društva. Prosveti i kulturi najviše doprinosi od perioda kada postaje ministar prosvete. Stojanu Novakoviću pripisujemo mnoge značajne zakone kojima je težio da unapredi srpsku prosvetu i položaje naših škola.
Novaković je, čime god se bavio, tome pristupao vrlo ozbiljno i posvećeno. Stoga ne čudi što godine 1886. po osnivanju Srpske kraljevske akademije, preteče današnje Akademije nauka i umetnosti, Stojanović biva uvršten u jednog prvih 16 članova. Bio je i među osnivačima Sprske književne zadruge (1892) i njen prvi predsednik.
Početkom osamdesetih godina, u većoj meri počinje da se posvećuje pravima, politici i istoriji. Bio ministar unutrašnjih poslova u vladi Milutina Garašanina, član Državnog saveta, a 1897. dobija poziciju poslanika u Carigradu! Svoju diplomatsku misiju nastaviće u Parizu, i Petrogradu, gde 1905. biva penzionisan. Deset godina kasnije, po početku Prvog svetskog rata, napušta ovaj svet.
njegova spisateljska zaostaviština obimna je i vrlo značajna. Srpska književnost ali i jezik počeli snažnije menjati i razvijati i zbog uticaja ovog pisca. Među najvažnijima, izdvaja se Srpska gramatika (1894), Istorija srpske književnosti (1871), Vaskrs države srpske (1904), Ustavno pitanje i zakoni Karađorđeva vremena (1907).
Među ovim delima izdvaja se naročito Vaskrs države srpske. Ova knjiga spada u istoriografska dela Stojana Novakovića. Vaskrs države srpske je političko-istorijska studija u kojoj Novaković opisuje zbivanja tokom Prvog srpskog ustanka. Novakovićev pristup istoriografiji oslanja se na rad Ilariona Ruvarca, koji se smatra začetnikom srpske kritičke istoriografije. Otuda, Stojan Novaković, iako nosi u sebi snažna patriotska osećanja i razume važnost epske narodne tradicije, svoja dela piše oslanjajući se na objektivne podatke i činjenično stanje. Napušta dotad ustanovljeni romantičarski pristup istoriji, izgrađen prema slikama iz epskih pesama. Trudi se da detaljno, postupno i uz navođenje izvora opiše istorijski događaj, u ovom slučaju, Prvi srpski ustanak.
U knjizi Vaskrs države srpske, Stojanović se služi stilom koji nije, za današnje standarde, u potpunosti naučan, već ima primese estetike svojstvene književnim delima, jezikom koji odaje duh njegova vremena njegova rečenica ume biti duga, katkad s inverzijama u rasporedu reči. Uprkos tome, on se služi citatnošću, pozivanjem na izvore, te detaljno opisuje ovaj ratni period, trudeći se da uzroke, tok i posledice rata objasni kako srpskom planu, tako i kroz osvrt na evropsko stanje i udeo uticaja velikih sila. Time uspeva da objasni ulogu rata i na balkanskoj ali i na evrpskoj pozornici. Vaskrs države srpske otuda biva knjiga koju valja preporučiti svakome ko voli žanrove koji su na granici umetničkog i naučnog.
Reizdanje Vaskrsa države srpske možete naći u knjižari Portalibrisa! Pored knjižare, naša dela, od kojih su neka toliko retka da ih možete naći samo među antikvarnim knjigama, možete naručiti i preko sajta. Uzmite svoj primerak retkih naslova, među kojima su Do poslednjeg daha Stojana Živadinovića, Velimir i Bosiljka Milovana Vidakovića, Vaskrs države srpske Stojana Novakovića, Sremska ruža Jovana Grčića Milenka, Zapisi starog Beograđanina Koste Hristića, Stojan Mutikaša Svetozara Ćorovića, Tamo-amo po istoku Milana Jovanovića Morskog, Sa Avale Bosfor Dragomira Brzaka i mnogi drugi.