Sa konkursa Veliki srpski XIX vek 2021. godine
„Jedan izraz, jednu misao,
Čućeš u borbe strašnoj oluji,
Otadžbina je ovo Srbina!”
(Đura Jakšić)
Istorija „zemlje seljaka na brdovitom Balkanu” predstavlja nepresušan izvor informacija i legendi o junačkim vremenima, istaknutim ličnostima i jednom napaćenom narodu koji je kroz vekove prevazilazio silne prepreke i pobeđivao čak i znatno nadmoćnije protivnike.
Dosta je priča ispričanih o mnogobrojnim herojima, ljudima koji su svojim delima na razne načine doprinosili razvitku i boljitku svoje zemlje. Počevši od vladara, političara, prosvetitelja, naučnika, preko vojskovođa, istoričara, umetnika, čini se da spisak velikih imena, poniklih iz nekada velike Srbije, nema kraj.
Ipak, ova priča nije jedna od takvih.
Ovo je priča o jednom sasvim običnom čoveku, seljaku iz jednog seoskog domaćinstva koga su okolnosti naterale da napusti svoj dom i osmeli se da uradi stvari koje nije mogao ni da nasluti, a sve to zarad ideala i snova koje je delio sa svojim sunarodnicima – snova o velikoj i slobodnoj Srbiji.
Dragić Dragićević rođen je polovinom 19. veka u malom selu Loznici kraj Čačka. Ime je dobio po svom, u tim krajevima slavnom, pretku i rodonačelniku porodice Dragićević, Dragiću Atanackoviću, knezu suda Požeške nahije. Odrastao je uz priče o tome kako je od siromašnog dečaka koga je majka zajedno sa bratom u bisagama donela iz Crne Gore u Loznicu, postao cenjen i poštovan sudija, te od neukog seljaka dobio titulu kneza.
Život u Loznici nije se razlikovao od života u bilo kom tadašnjem šumadijskom selu. Dan je započinjao i pre svitanja, hranjenjem živine, a potom i obavljanjem drugih poslova po domaćinstvu. Radilo se neprekidno i naporno, a novca je bilo tek za preživljavanje.
Dragić je bio pronicljiv dečak. Živeo je svoj život onako kako je jedino znao, vredno je radio, slabo ubirajući plodove svog rada, vreme provodeći u prirodi, okružen životinjama i drugom seoskom decom. On je oduvek pripadao selu, ali njegovo srce je žudelo za nečim većim. Znao je da može mnogo, i želeo je to da dokaže.
A onda, baš u periodu kada je stasao za ženidbu, glasine su počele da kolaju. U Hercegovini je u julu 1875. godine izbio ustanak. Nevesinjska puška, govorili su. Iz razgovora sa starijim rođacima i poznanicima saznao je da se buna polako širila na prostor čitave Bosne, te da će Kneževina Srbija sasvim izvesno podržati ustanike u borbi protiv turske vlasti.
Mlad i nadobudan, vođen idealima o junačkim podvizima i nedosanjanoj slobodi srpskog naroda, Dragić je strpljivo čekao. Slutio je da će rat ubrzo početi i nije gajio nikakve sumnje u to da li će se pridružiti vojsci mladih dobrovoljaca koji su sanjali iste snove.
Njegove slutnje ubrzo su se obistinile. U junu 1876. godine, uprkos nepovoljnim okolnostima, Srbija i Crna Gora objavljuju rat Osmanskom carstvu. Odlučivši da više ne čeka ni trenutka, prijavljuje se kao dobrovoljac i ubrzo pristupa Čačanskoj brigadi prve klase, koja se nalazila u sastavu Ibarske divizije.
Odlazak iz rodnog sela je za mladića bio nepoznanica, ali vođen ljubavlju prema svom narodu i verom u neko bolje sutra, zajedno sa ostatkom Ibarske vojske odlazi ka Javoru, planini u blizini Ivanjice, gde je njegova divizija bila stacionirana na početku rata.
Ipak, Dragićeva maštanja bila su daleko od surove situacije u kojoj se našao. Prvi meseci ratovanja bili su okrutni i poražavajući za srpsku vojsku, koja je, uprkos herojskim naporima, pretrpela velike gubitke.
Na Ivanjdan 1876. godine, pod vođstvom majora Mihaila Ilića, na Kalipolju, Ibarska divizija je izvojevala pobedu nad turskim snagama. Bio je to istovremeno veličanstven i poražavajući trenutak. Slast pobede bila je, za mladog vojnika, gotovo ništavna u odnosu na bol koji je pretrpeo gledajući svoje saborce i prijatelje kako ginu, i sam bivajući ranjen u tom sukobu. Kasnije, nakon nekoliko dana, čuo je da je gotovo sedam hiljada vojnika poginulo tokom bitke.
Borbe za oslobođenje se nastavljaju, a Ibarska divizija niže još nekoliko uspeha, oslobodivši Rašku i deo Ibarske klisure ka Kosovskoj Mitrovici.
I baš tada, kada je vojska vođena prethodnim pobedama bila spremna da nastavi s ratovanjem, u septembru iste godine, na Čemernici, Turci odnose pobedu, i tom prilikom gine major Ilić, a njegovom smrću gasi se i borba za oslobođenje.
Moralno i duhovno poražen, teško podnoseći smrt svog vođe, ali pre svega velikog životnog uzora, Dragić dolazi u svoje rodno mesto. Umoran od rata i porušenih snova, vraća se jedinom načinu života koji je poznavao, sem vojevanja.
Međutim, njegov nemirni duh nije mu dugo dao mira, te Dragić godinu dana kasnije odlučuje da ratu da još jednu šansu. Ponovo se priključuje Srpsko-turskom ratu, kao redov Čačanske brigade.
Uloga vojske u ovom ratu bila je uglavnom defanzivna. Ibarska divizija učestvovala je u zauzimanju Prokuplja i Kuršumlije, a u februaru 1878. i u borbama na Samokovskim položajima.
A Dragić?
Iako još uvek mladić, nakon iskustva koje je stekao u prvom ratu, više nije bio vođen mladalačkim idealima i nedosanjanim snovima o slobodi. Da, pridružio se vojsci i borio se do kraja rata, ali gubici i razočaranja koja je prethodno doživeo otvorila su mu oči i naterala ga da uvidi da je on tek jedan mali pion na šahovskoj tabli velikih sila koje se igraju ljudskim životima.
Po drugi put je preživeo rat i kao heroj se vratio u rodnu Loznicu. Naredne godine knez Milan Obrenović mu uručuje srebrnu medalju za hrabrost i zahvalnicu za sve doprinose u narodnim oslobodilačkim ratovima u kojima je učestvovao.
Nedugo zatim ženi se i osniva porodicu, nadajući se da će njegova deca živeti bolji život, drugačiji od onog koji je on vodio.
Pa ipak, decenijama kasnije, njegov sin Živko junački se vraća sa Solunskog fronta, donoseći, jednako kao i otac, mnoge medalje za hrabrost, a njegov unuk Radenko gine u građanskim ratovima u Jugoslaviji, boreći se za kralja, kao i njegovi preci pre njega.
A danas, gotovo dva veka nakon ovih događaja, kao svedočanstvo jednog vremena koje je davno prošlo i polako biva bačeno u zaborav, ostale su upravo medalje i zahvalnice, sačuvane i ponosno okačene u porodičnoj kući u Loznici, staroj gotovo tri stotine godina, u rodnoj kući Dragića Dragićevića. Njegova herojska dela i plemenita seljačka krv teku i kroz nas, njegove potomke, za čiju je budućnost još kao mladić bio spreman da žrtvuje sopstveni život. Ovaj, istoriji nepoznat junak, svojim postupcima, razmišljanjima i zaostavštinom, zaslužio je da se nađe na beskonačnom spisku, baš kao i njegovi poznati sunarodnici koji su, poput njega, svojim delima i verom doprineli da svako od nas bude tu gde jeste i dobije priliku da doživi i ispriča svoju priču.