Jedan od najvažnijih srpskih kritičara i proučavalaca srpske književnosti bio je, nesumnjivo, Jovan Skerlić. Već u školskim danima se zainteresovao za socijalističke ideje i socijalistički pokret. Njegove studije o knjigama su možda i dopadljivije od samih knjiga. Bio je izuzetan u svom stilu pisanja: jasnost, logičnost, vrlo objektivni i rigidni stavovi povodom samih dela. Veoma loše su prolazili u njegovoj istoriji književnosti oni pisci koji su mu bili daleko po svom temperamentu, kao i po socijalnim i moralnim shvatanjima.
S obzirom na to da je Skerlić veliku pažnju posvetio socijalističkim idejama, napisao je studioznu biografiju o Svetozaru Markoviću. Ova studiozna biografija je napisana 1910. godine i bila je odličan književno-politički ogled. Pun naziv je Svetozar Marković: njegov život, rad i ideje. Delo je nezaobilazno u izučavanju Markovićevog života i političkih ideja. Za Jovana Skerlića je Svetozar Marković bio najuticajnija ličnost XIX veka. Smatrao ga je najznačajnijim srpskim socijalistom i bio je sledbenik političkih načela i ideja Svetozara Markovića.
Predgovor monografije Jovana Skerlića daje nam niz podataka o tome kako je Jovan Skerlić zapravo došao na ideju da napiše samu monografiju o Markoviću. Kaže Skerlić da je još kao đak Velike škole imao nameru da piše biografiju Markovića i da su svi ljudi osećali pravi kult prema Markoviću. Takođe kaže da je on Markovića izučavao kao čoveka i kao ideologa. Izložio je Markovićeve ideje, ukazao na njihove izvore i njihovu sudbinu u Srbiji.
Jovan Skerlić nas upoznaje sa Markovićem još od Markovićevog detinjstva. Prati Skerlić Svetozara Markovića od ranih školskih dana. Daje nam preglednu sliku Markovićevog školovanja, u kojoj jasno vidimo bistrinu Markovićevog uma i njegovu inteligenciju, koja je bila nagrađivana. Međutim, vrlo rano se osetio Markovićev revolt na tadašnji školski sistem i na same učitelje i nastavnike. Nakon završenog četvrtog razreda gimnazije, pobunjenički duh u Svetozaru raste i on spaljuje sve knjige. Skerlić navodi neke od Svetozarevih školskih drugova, kao i neke od profesora. Napominje opet da je Svetozar bio ogorčen na celokupan sistem obrazovanja, što i sam Svetozar potvrđuje u svom članku Kako su nas vaspitali. Jedini nastavnik o kom Svetozar govori pozitivno jeste mladi republikanac Stojan Bošković. Kasnije se njegov bunt prenosi na odsustvovanje iz škole, i beg iz tako sumorne realnosti sada nalazi u kafani. Iz želje da se što bolje obrazuje, Marković je napustio Srbiju i otišao u Rusiju.
Dalje Skerlić daje pregled političkog i socijalnog stanja u Rusiji 1866. godine. Prati ulazak Svetozara Markovića u ruski pokret, Markovićevo napuštanje Rusije, posvećivanje javnom radu, odlazak u Švajcarsku, kao i ponovni povratak u Srbiju. Skerlić se sa poštovanjem odnosio prema Markovićevom članku Srpske obmane, štampanom u Zastavi 1869. godine. U tom članku je Skerlić video krepku i dokumentovanu kritiku tadašnjih političkih prilika u Srbiji.
Marković širi socijalističku propagandu u Novom Sadu, a nameravao je sa Đokom Mijatovićem da pokrene socijalistički politički list Jednakost. Kao što je radio u Beogradu, tako i u Novom Sadu širi socijalističke ideje meću učenicima starijih razreda gimnazije.
Svetozar Marković je doživeo neuspeh sa osnivanjem zanatlijskih zadruga, pa je počeo da pokazuje interesovanje za seljaštvo pod uticajem ruskih socijalista. Prikazao je Marković seljaštvo u crnim bojama, prikazao ga je u najvećoj bedi. Ipak, Skerlić ističe da Markovićeve ideje vezane za reformu srpskog sela nisu bile izvodljive.
Skerlić jedno poglavlje u ovoj studiji posvećuje i feminizmu. Kako kaže, u opštim idejama Svetozara Markovića bilo je mesta i za slobodu žena. To je bilo veoma značajno u Srbiji u to vreme iz razloga što je u Srbiji tada vladao patrijarhat i žena je bila apsolutno obespravljena.
Kako smo na početku već rekli, za Skerlića nije bilo čoveka u celoj istoriji Srbije koji je toliko značio koliko Svetozar Marković. Skerlić tvrdi da niko ni pre ni posle Markovića nije ponudio bolji politički program i izrađeniji pogled na svet. Skerlićeva studija je hronološki napisana, krajnje skladna i pregledna. Za Skerlića je Svetozar Marković čovek koji je prvi u mnogo čemu, čovek koji je dao neverovatan doprinos na raznim poljima.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava izdavačke kuće Portalibris izdata celokupna dela Jovana Skerlića, među kojima su i kritički radovi Domaći i strani pisci i knjige, monografija o Jakovu Ignjatoviću, kao i kritike drugih manje poznatih autora kao što su: Jaša Prodanović (Naši i strani), Laza Kostić (O Jovanu Jovanoviću Zmaju), Rastko Petrović (Eseji i članci), i mnogih drugih.
Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je online kupovina knjiga.