Mihailo Gavrilović (1868–1924) jedan je od najpoznatijih i najtemeljnijih srpskih istoričara. U svoje proučavanje uneo je vedri racionalizam i prvi započeo proučavanje srpske istorije 19. veka na osnovu arhivske građe, dok su se njegovi prethodnici uglavnom bavili istorijom srednjovekovnog perioda u Srbiji.
Mnoge godine svog rada posvetio je proučavanju važnog poglavara iz naše istorije – Miloša Obrenovića. Gavrilović je upotrebio ne samo onu građu koja se nalazila u našoj državnoj arhivi nego i onu koja je bila u stranim – francuskim, ruskim i austrijskim. U srpskoj istorijskoj književnosti teško će se naći jedno delo bolje dokumentovano nego njegov Miloš Obrenović. Ovo Gavrilovićevo obuhvatno istorijsko delo je objavljeno u tri obimne knjige. Četvrta završna knjiga bila je napisana, ali je za vreme rata uništena zajedno sa drugim Gavrilovićevim hartijama. Kao objektivan proučavalac nastojao je da jednu složenu istorijsku ličnost i njeno doba predstavi nepristrasno, pokušao je da predstavu o njemu oslobodi legendarnog – ali u svemu tome nimalo nije umanjio njegovu veličinu i značaj.
Mihailo Gavrilović se takođe bavio i još nekim detaljima iz takozvane novije istorije, odnosno o periodu bliskom onome u kome je živeo. Bio je nastavnik učiteljske škole u Nišu, profesor gimnazije u Nišu, upravnik Državnog arhiva, poslanik Srbije na Cetinju od 1910, zatim poslanik u Vatikanu od 1914, u Petrogradu od 1917, Pašićev zastupnik, poslanik Kraljevine SHS u Londonu.
U istorijskim člancima Iz nove srpske istorije, koje je Portalibris reizdao nakon mnogo godina zapostavljenosti tog dela, Mihailo Gavrilović razmatra period Srpske revolucije, počev od 1804. godine, posmatrajući srpsku istoriju u kontekstu opšte evropske istorije i međusobnih odnosa velikih sila: Rusije, Turske, Francuske, Austrije i Velike Britanije. Autor rasvetljava same početke srpske spoljne politike i diplomatije. Bez obzira na obilje autentične građe i direktne izvode iz prepiski, dokumenata i arhiva, Gavrilovićev izraz u ovim raspravama je jednostavan, pristupačan i zanimljiv. Knjiga je zanimljiva za svakog čitaoca – za studente, profesionalne proučavaoce, ljubitelje istorije, diplomatije…
Treba napomenuti da su u ediciji Otrgnuto od zaborava pored književnih dela reizdate i knjige koje se tiču srpske istorije među kojima su: Devetsto treća Dragiše Vasića, Rat na Kosovu Jaše Tomića, Srbija po Vuku Vuka Stefanovića Karadžića, Dnevnik jednog dobrovoljca Pere Todorovića.
Postavlja se pitanje zašto su tako kvalitetna i naučno zasnovana istorijska dela vremenom zaboravljana. Jedan razlog je da određenoj vlasti nisu odgovarale neke od činjenica iznesene u njima. U nekim slučajevima je razlog sama ličnost autora, koji je u određenoj epohi doživljavan kao izdajnik, ili prosto nepodoban – kao što se desilo sa Dragišom Vasićem. A ponekad je do zaborava doveo kratak životni vek autora, ili ideja da su njegove istorijske analize prevaziđene. Čak i u slučajevima kada knjiga iz prošlosti donosi određena netačna istorijska tumačenja – ona je tada posebno zanimljiva jer u sebi implicitno skriva određene razloge za takav doživljaj istorijskih zbivanja, činjenicu o neobaveštenosti, o nepostojanju određenih dokaza – na kraju o tendencioznom istorijskom plagijatu koji su plasirale velike sile, stranka na vlasti ili neka druga interesna grupa. I to je najzanimljiviji sloj ovih dela.
Da, naravno u njoj su i dela srpskih zaboravljenih pisaca kao što su: Milica Janković (Plava gospođa, Ljudi iz skamije), Jaša Prodanović (Naši i strani), Dušan Radić (Selo), Slobodan J. Jovanović (Spomenica), Dragutin Ilić (Hadži Diša, Posle milijon godina) itd.
Svi naslovi dostupni su na sajtu Portalibrisa i moguća je onlajn kupovina knjiga.