Knez Miloš u pričama kao istoriografsko delo
Knez Miloš u pričama (1891) je zbirka anegdota koje je Milan Đ. Milićević prikupio prema usmenom kazivanju Miloševih savremenika, očevidaca opisanih događaja. Sakupljajući svedočanstva o kneževom životu i događajima koji su obeležili njegovu vladavinu, Milićević je želeo da stvori istoriografsko delo. Nema nikakve sumnje da je u tome i uspeo, jer priče o knezu Milošu imaju dokumentarni karakter i često se koriste kao dopuna njegovoj biografiji. Mihailo Gavrilović, jedan od najznačajnijih srpskih istoričara, utemeljivač modernog naučnog pristupa proučavanju istorije, koristio je upravo delo Knez Miloš u pričama kao izvor prvog reda kada je pisao svoju veliku monografiju Miloš Obrenović. U tom smislu, sakupljački rad Milana Đ. Milićevića, i to ne samo Knez Miloš u pričama nego i Karađorđe u govoru i u tvoru, ima neospornu vrednost za brojne nauke kao što su istorija, kulturna istorija, etnologija, geografija.
Sam Milićević je bio svestan da će njegovo delo Knez Miloš u pričama služiti istorijskoj nauci, kao i da će samo pripadati krugu naučne literature, pa je na početak stavio poglavlje Knez Miloš u pisanoj biografiji, svojevrstan predgovor knjizi, koji ima za cilj da, na sažet način, iznese istorijske činjenice vezane za rođenje, život, vladavinu i smrt velikog srpskog knjaza. Najsažetiji, a verovatno i najtačniji opis kneza Miloša dao je upravo Milićević u ovom predgovoru:
„U ljubavi, u mržnji, u prijateljstvu, u neprijateljstvu, u štednji, u izdašnosti, u vlasti i van vlasti – knez Miloš je mogao biti i prav i neprav, i otvoren i lukav, i bujan i mudar, i stalan i prevrtljiv, i 
veran i zaboravan, ali u jednoj težnji: u ljubavi prema srpskom narodu, ili bliže da rečem, u rušenju tuđinske vlasti nad Srbima i u dizanju srpskoga vaskrsa, bio je svakad jedan isti, bogodano stalan, večito veran, nikad zaboravan, svakad dostižan, nikad umoran! To mu je slava nada svaku slavu; to mu je dovoljno da iskupi svaku slabost i svaku ljudsku grešku!”
Posle predgovora dolazi deset različitih poglavlja koja se posebno bave samo jednim delom ili jednim aspektom života Miloša Obrenovića. To su poglavlja: Miloš u kući, Miloš prema ženama, Miloš u tekovini, Miloševa okolina, Miloš u ratu, Miloš u politici, Miloš u suđenju i u upravi, Miloš prema veri i prema običajima, Miloš prema nauci i naučnicima, Miloš prema protivnicima. Dakle, ovde Milan Đ. Milićević nije primenio hronološki metod u pripovedanju, kao što je to učinio u sličnom delu Karađorđe u govoru i tvoru, nego je tematski objedinio slične anegdote i priče, tako dobijajući zanimljiviju i ujednačeniju celinu koja nam omogućava da upoznamo knjaza ne samo kao javnu nego pre svega kao privatnu ličnost. Njegov odnos prema porodici, saradnicima, protivnicima, sveštenstvu, njegove lične osobine, navike, stvari koje je voleo i onih kojih se klonio – sve je to dato u knjizi Knez Miloš u pričama sažeto, jednostavno, oštroumno, vispreno i često humorno.
Naravno, ovo delo ne govori samo o knezu Milošu nego i o svim drugim značajnim istorijskim ličnostima koje su ga okruživale i sa kojima je dolazio u dodir: Karađorđu, Tomi Vučiću Perišiću, Proti Matiji, Vuku Karadžiću, Dimitriju Davidoviću, braći Jevremu i Jovanu, sinovima Milanu i Mihailu, Njegošu, velikim vezirima, sultanima, kraljevima i carevima. Takođe, opisan je i njegov odnos prema slugama, sviti, običnom stanovništvu, moliocima, kao i njegov privatni život, odnos prema Ljubici, ženi, i Petriji, ljubavnici.
Na kraju knjige Knez Miloš u pričama stoji poglavlje Knez Miloš u pismima, gde je objavljena originalna prepiska Miloša Obrenovića, čiji je dokumentarni značaj za našu istoriografiju ogroman.
Knez Miloš u pričama kao književno delo
I pored značaja koje Knez Miloš u pričama ima za istoriografiju ono je pre svega književno delo. Služeći se nekim književnim terminima možemo reći da je Milan Đ. Milićević sastavio romansiranu biografiju Miloša Obrenovića iz različitih kratkih svedočanstava o njemu. Sve ove priče su književno oblikovane, opisuju jednog junaka ili događaj na zanimljiv, oštrouman i često duhovit način, u svom centru imaju dosetku, a stil je više književni nego naučni. Ove priče spadaju u žanr novela, u kojima su junaci snalažljivi i mogu vrlo brzo se dosete kako da se izvuku iz neprijatne i opasne situacije u kojoj su se našli.
Neke od najpoznatijih anegdota potiču upravo iz ove knjige, poput onih o Miloševom odnosu prema Vuku, Njegošu ili Tomi Vučiću Perišiću, ovde su opisane okolnosti u kojima su nastale neke od čuvenih i svima dobro poznatih Miloševih reči poput: „Evo mene, eto vas – rat Turcima!”, „Ja ujeo, ja ću pozlatiti, čestiti veziru!”, „Ja sam moju glavu, čestiti aga, davno metnuo u torbu! A ova što je vidiš na meni nije moja, nego tuđa!” i mnoge druge.
Svima onima koje zanimaju događaji i ličnosti srpskog XIX veka, Srpska revolucija, sticanje nezavisnosti, diplomatski odnosi, ali i onima koje interesuju kulturne, društvene, privredne, institucionalne prilike ovog perioda, svakako će knjiga Knez Miloš u pričama biti zanimljiva, utoliko više što je napisana jednostavnim jezikom.
Podsećamo da su u okviru edicije Otrgnuto od zaborava reizdate i druge knjige koje govore o ovom periodu srpske istorije i o knezu Milošu kao što su: Miloš Obrenović Mihaila Gavrilovića, Velika Srbija i Naše pobede Vladimira Ćorovića, Beograd pre sto godina Mihaila S. Petrovića, Ustavni razvitak i ustavne borbe u Srbiji Jaše Tomića, Srbija po Vuku, Veliki srpski XIX vek i mnoge druge.
Sva dela Milana Đ. Milićevića koje je objavio Portalibris možete videti OVDE.