Sa konkursa Veliki srpski XIX vek 2021. godine
Srbi su i pre Prvog srpskog ustanka (1804–1813) direktno ili indirektno učestvovali u uklanjanju osmanske vlasti sa prostora srpske srednjovekovne države, koju su još u srednjem veku utemeljili osnivači srpske svetorodne dinastije Nemanjića: Stefan Nemanja, Sveti Sava i Stefan Prvovenčani. Učešće Srba u potiskivanju osmanske moći sa ovih prostora najpre možemo uočiti na samom kraju 17. veka, u vreme Bečkog rata (1663–1699). Nakon stvaranja Svete lige iz 1684. godine, koju je činilo Sveto rimsko carstvo na čelu s habzburškom Austrijom, Mletačkom republikom i Poljskom, Srbi su na njihove podsticaje podizali bune protiv turske vlasti. Srpski gerilski ustanici svoje akcije obavljali su naročito na prostoru Primorja, Podunavlja, pa sve do Stare Srbije, odnosno Makedonije, Raške i Kosova.
Kada je austrijska vojska spalila Skoplje i kada se na prostoru Stare Srbije 1689. godine našla u stanju povlačenja zbog velike turske protivofanzive i napada Francuske na Austriju, carska vojska krenula je nazad ka Beču. U strahu od turske osvete i na poziv nemačkog cara Leopolda Prvog da se srpski narod povuče s austrijskom vojskom ka severu, došlo je do Velike seobe Srba iz 1690. godine sa srpskim patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem na čelu, koja je za posledicu imala depopulaciju južnih krajeva Srbije (Severna Makedonija i Kosovo). Mi smo danas svedoci posledica ove katastrofe.
Kao borci za slobodu, Srbi su učestvovali i u bici kod Sente 1697. godine, kada je princ Eugen Savojski masakrirao turske trupe na reci Tisi. Tokom perioda postojanja Kraljevine Srbije od Požarevačkog mira 1718. do Beogradskog mira 1739. godine, Srbi su i dalje bili u borbi za nezavisnost, ali sada pod plaštom habzburških careva. Nakon Beogradskog mira i velikog progona, razaranja i odmazdi prema srpskom stanovništvu, koja je izazvala Drugu seobu Srba 1739. godine, poslednji veliki sukob bio je Austrijsko-turski rat od 1788. do 1791. godine, kada je Austrija pozivala hrišćane u Bosni da se dignu na ustanak. Nakon ovog sukoba, velikih okršaja s Turcima nije bilo sve do Prvog srpskog ustanka.
Tokom prvih nekoliko godina Prvog srpskog ustanka istakao se jedan veliki srpski diplomata, trgovac i „mason”, Petar Ičko, koji će u srpskoj istoriografiji ostati upamćen po Ičkovom miru. Ko je bio Petar Ičko, zaboravljeni srpski diplomata? Za početak ćemo objasniti njegovo poreklo. Petrovo prezime se u turskom svetu tumači kao Ičkoglija, dok je po srpskoj tradiciji njegovo prezime upamćeno kao Ičkoglić. O njegovim precima ne znamo ništa, ali znamo da je rođen u naselju Katranica, u opštini Eordeja, u provinciji Makedonija, u današnjoj severnoj Grčkoj. Petar je rođen 1755. godine, ali kada pogledamo njegovu kasniju uspešnu trgovinsku i diplomatsku karijeru, vidimo da je bio obrazovan i učen čovek. Međutim, ne znamo gde je to obrazovanje stekao.
Ne znamo kada je napustio Makedoniju i odselio se ka severu, ali znamo da tokom osamdesetih godina 18. veka dolazi u Beograd, gde ulazi u trgovačke vode i radi kao trgovački poslanik. On se na samom usponu svoje karijere istakao kao dobar poznavalac turskog jezika i njihove kulture, što će se kasnije pokazati kao veoma korisno diplomatsko sredstvo. Pored turskog jezika, poznavao je i nemački i francuski jezik. Pri kraju 18. veka otpočeo je njegov nagli uspon u diplomatiji. Na zenitu karijere on je sarađivao s Turcima u carskoj osmanskoj diplomatskoj službi kao dragoman (prevodilac, konzul) smederevskog paše, Hadži Mustafa-paše (1793–1801). Radio je kao otpravnik poslova (diplomata) u osmanskom poslanstvu u Berlinu i Beču, a za vreme života i vladavine Hadži Mustafe, igrao je značajnu ulogu u pašinoj borbi protiv opasnih janjičara, kao i u održavanju kontakata između paše i srpskih prvaka.
Dok je bio u službi Mustafa-paše, on je takođe radio i kao serdar (poglavar) Muruzija, kneza Vlaške. Radio je i kao bezrđanbaš (konzul) trgovaca između morskog Soluna i rečnog Beograda od 1792. do 1796. godine, a ponovo od 1800. do 1801. godine. Kao veliki trgovac i predstavnik trgovačkog sloja na ovim prostorima, zalagao se za povećani i bezbedni trgovački promet sa Austrijom, a posebno je bilo njegovo interesovanje za trgovinu pamukom i kordovanom.
Nakon uvođenja dahijske uprave u Beogradu Petar je morao da se skloni u pogranični habzburški Zemun, gde je sagradio sebi kuću. Kuća se sastojala iz prizemlja, u kom se nalazila kafana pod nazivom „Kraljević Marko”, dok je sprat služio kao mesto za stanovanje, sagradio ju je 1793. godine, a ona je do dana današnjeg sačuvana u celini. Ova kuća nalazi se preko puta Velike crkve u Zemunu, a nakon Petrove smrti, 1808. godine, prvo će postati pošta, a zatim i osnovna škola.
Iako je Ičko usko sarađivao s Turcima, kada je došlo do izbijanja Srpskog ustanka 1804. godine, on je prišao ustancima kao vešti i značajni diplomata između dvaju zaraćenih naroda, a uspeo je da se sprijatelji s vojvodom Jankom Katićem i knezom Aleksom Nenadovićem. Srpski ustanici su više puta slali Petra da pregovara sa osmanskom Portom o nagodbi i pomirenju, a najpoznatiji njegov pregovor jeste Ičkov mir iz 1806. godine. U leto 1806. godine vođe ustanika, vožd Karađorđe i Mladen Milovanović, poslali su Petra Ička da pregovara u Carigradu s Visokom portom. Srpski ustanici su ponudili sultanu četiri uslova:
– Da Srbi plaćaju danak sultanu u odseku, to jest u delovima;
– Da se u Srbiju šalje carski muhasil sa određenim brojem muhasilskih „služitelja” kojima će predavati udeoni danak;
– Da će po carskoj zapovesti sve muhasilske službe u Srbiji vršiti Srbi;
– Da se iz Srbije proteraju janjičari, krdžalije i drugi „zli Turci”. Kao i da Srbi sami sebi čuvaju svoje granice.
Kada je Ičko stigao u Carigrad krajem jula 1806. godine, uz posredstvo carigradskog patrijarha Georgija Petog, počeo je da pregovara s Portom, a vešto je uspeo da iskoristi turske poraze u bici na Mišaru i Deligradu 1806. godine. Pošto se u tom trenutku odvijala velika kriza između turskog sultana Selima Trećeg i ruskog cara Aleksandra Prvog koja će kasnije dovesti do Rusko-turskog rata (1806–1812), Petar je znao da to mora iskoristi u srpsku korist, te je pridobio Portu da prihvati ponude mira.
Poslanstvo za potvrđivanje mira sada su poslali Turci, turski muhasil, koji je u Smederevu pred vođom ustanika voždom Karađorđem i narodnom skupštinom pročitao predloge mira, avgusta/septembra 1806. godine. U oktobru su ustanici prihvatili sultanove predloge i poslali Ička još jednom u Carigrad da zaokruži konačne odredbe mira.
U januaru 1807. godine Porta jeste prihvatila Ičkov mir, ali je došlo do komplikacija. Dok je Petar boravio u Carigradu, Srbi su još novembra 1806. godine otpočeli opsadu Beograda, a uspešno zauzimanje grada bilo je završeno već 8. januara 1807. godine. Ustanici su takođe uspeli da se povežu s Rusima na istočnom Dunavu, što ih je dodatno hrabrilo. Kako se ratna sreća u Srbiji preokrenula na stranu ustaničke Srbije, nevešta diplomatska taktika Karađorđa i ustanika dovela je do toga da oni odbace uredbe Ičkovog mira i nastave rat. Ičko se sada našao na neprijateljskoj teritoriji, u jezgru osmanske države, iz koje je jedva izvukao živu glavu.
Veruje se da je tokom povratka iz Carigrada Petar Ičko bio zarobljen od strane sultanovog namesnika u Nišu. Sima Milutinović je zapisao da je putem pisma vožd Karađorđe naredio svom čoveku Žiki, koji je u to vreme stražario u Aleksincu, da preseče put ka Nišu i izbavi Petra iz zarobljeništva. Kao povod za ovakav smeli manevar poslužilo je odsustvo osmanskog muhasila, koji se iz Niša uputio ka Nemačkoj. Za godinu ovog događaja uzima se najverovatnije proleće 1807. godine, to jest ono vreme kada je kod Pašine češme ispod Vračara ubijen beogradski vezir Sulejman-paša s pratnjom od 180 ljudi, 6. marta 1807. godine.
Nakon što je bio uspešno spasen uz pomoć srpskih ustanika, on se vratio kući, gde je boravio na nekoj gozbi u Topčideru, nakon koje je uzjahao konja za Beograd. Navodno mu se tokom puta smučilo, a kući jedva je stigao od neke čudne bolesti. Nije bio pijan, bio je otrovan. U „Serbijanki III”, Milutinović kaže da su u njegovoj kući uradili sve što su mogli da ga spasu od nekog otrova, ali uzalud. Tako je Petar Ičko završio svoj život pun avantura 16. maja 1808. godine u kući koju je sam sagradio, u svojoj pedeset drugoj ili trećoj godini. Do dana današnjeg nije utvrđeno ko je Ičku došao glave, sumnja se da je to bio ruski diplomata Konstantin Rodofinikin. Petrove mošti danas počivaju u manastiru Rakovica, nadomak Beograda.
Ičkov mir će ponovo ugledati svetlo dana 1815. godine, kada je novi srpski vožd, Miloš Obrenović, pregovarao s Portom o miru u kom je tražio iste povlastice kao i Ičko devet godina ranije. Za samog Petra možemo pretpostaviti da je bio društven čovek, čovek kog su mnogi poznavali i koji je mnoge poznavao. Njegovo poznavanje stranih jezika i diplomatsko-trgovinski poslovi svedoče nam o njegovoj učenosti i sposobnosti. Čovek koji je u prizemlju kuće imao kafanu morao je biti veliki ekstrovert. Ime kafane „Kraljević Marko” govori nam o velikom patriotskom stavu Petra Ička i pored njegove uske saradnje s Turcima, koja se uglavnom odvijala pre ustanka. U poslednjoj rečenici u „Pomeniku znamenitih ljudi u srpskom narodu novijeg doba” napisano je: „Od koga mu je došla smrt, ne znam; ali znam da mu Srbi moraju biti vazda zahvalni za njegove razumne i rodoljubive radove.”